Sơ đồ 4-1-4-1 đang làm mưa làm gió và thậm chí "gây ngập" cả làng bóng châu Âu. Chỉ tính riêng Ngoại hạng Anh 2016/17, đã có trên dưới 11 đội áp dụng hoặc có thiên hướng chơi với đội hình 4-1-4-1 (Theo football-lineups.com). Vì sao lại có hiện tượng trên?
1. Nguồn gốc hình thành trào lưu
Để trả lời câu hỏi này, cần quay trở về thời điểm Pep Guardiola tiếp nhận công việc mới ở Bayern Munich năm 2013. Cũng như nhiều HLV khác, đặc điểm của Pep là luôn tin dùng những cầu thủ sinh ra hoặc nói được tiếng Tây Ban Nha. Điều này càng thu hẹp sự lựa chọn cho Pep cho tuyến tiền vệ.
Với 1 Bayern vẫn còn mang đậm chất thép Đức, ông cũng không thể mang về những mẫu cầu thủ "mượt mà" mang trong mình tố chất Tiqui-Taka. Cho nên, không khó để giải thích lý do ông mang về những Thiago Alcantara, Arturo Vidal, Xabi Alonso, vốn là những công nhân có năng lực.
Bayern từng thành công với 4-1-4-1 năm 2013. Ảnh: Internet.
Thật không may, Pep đã gặp hạn khi trong 3 năm tại vị, ông liên tiếp nhận tin dữ từ những ca chấn thương. Đơn cử như "bản sao" của Sergio Busquets, Javi Martínez vẫn chưa tìm lại chính mình để Pep tin tưởng giao anh vị trí tiền vệ trụ. Còn Xabi Alonso đã lớn tuổi và không thể cáng đáng vai trò cầm trịch.
Ông khốn đốn xoay sở liên tục hết từ 4-2-3-1 đến 3-5-2. Cuối cùng, Pep chỉ còn lựa chọn để Xabi lùi sâu lo nhiệm vụ dọn dẹp, hỗ trợ hàng thủ. Trong khi đó, Thiago và và Vidal có nhiệm vụ thay phiên nhau tổ chức tấn công và "phụ" Alonso trong công tác phòng ngự.
Và thế là tư duy 4-1-4-1 mới ra đời trong bối cảnh không chỉ Pep mà cả châu Âu đang khan hiếm những tiền vệ con thoi. Có lẽ nhờ những khó khăn và thử thách đó mà Pep đã tạo ra 1 triết lý và trào lưu mới. Đó là triết lý "11 tiền vệ".
2. Điều gì xảy ra khi các tiền vệ con thoi đang bị liệt vào sách đỏ?
Khi bóng đá châu Âu thiếu vắng những tiền vệ con thoi, triết lý "11 tiền vệ" của Pep dễ khiến người ta chú ý. Hãy tưởng tượng 1 đội bóng chơi với 2 tiền vệ trung tâm mang thiên hướng phòng ngự đúng như sở nguyện của Mourinho, liệu các hậu vệ và tiền vệ cánh có không gian để bó vào giữa?
Hơn nữa, bất cứ sơ đồ nào cũng phải bảo đảm quy luật cân bằng. Khi đã có 1 tiền vệ trụ đích thực, thì người còn lại phải là mẫu tiền vệ toàn năng, có thể lên công về thủ, điều tiết nhịp độ. Và khi thế giới bóng đá khan hiếm tiền vệ con thoi "giỏi nghề", lối chơi từng làm nên thành công của Mourinho đã phá sản.
Vậy nên có thể nói Pep không chỉ là 1 người rất "thức thời" mà còn là 1 "nhà phát minh" trong bóng đá, ông cho những hậu vệ cánh bó vào chơi như 2 tiền vệ trụ, còn tiền vệ trụ thì lùi sâu như 1 libero để nhường đất diễn cho 2 tiền vệ công. Như vậy, Manchester City thậm chí không cần tiền vệ con thoi nữa. Khi tấn công, đội hình của họ sẽ được biến chuyển linh hoạt từ 4-1-4-1 sang 3-2-4-1.
4-1-4-1 của Manchester City rất biến hóa khi có thể chuyển sang 3-2-4-1. Ảnh: Internet.
Nhưng tất nhiên, không có thử nghiệm nào mà không phải trả giá. Mới đây, Manchester City đã bị Celtic bắt bài bằng những miếng đánh đơn giản. Đơn cử như bàn thắng thứ 2 của Celtic, Manchester City để hổng hoàn toàn cánh phải khiến Sterling nỗ lực lùi về nhưng chỉ đủ cho 1 bàn phản lưới nhà. Thậm chí, Fernandinho cũng phải dâng cao tìm kiếm bàn thắng. Không sao! Thất bại là mẹ thành công. Pep là người rất giỏi trong việc sửa chữa những sai lầm.
3. Vì sao các đội khác đi theo trào lưu do Pep khởi xướng?
Không biết do cố ý hay vô tình, 4-1-4-1 đang là trào lưu không chỉ ở Anh mà còn lan tỏa khắp châu Âu. Ở Bundesliga, có trên dưới 7 đội có thiên hướng hoặc sử dụng sơ đồ này, nổi bật là Borussia Dortmund với những thành công nhất định gần đây. Ở Ligue 1 hiện cũng có 5 đội chơi 4-1-4-1.
Sau Pep, hàng loạt triết gia bóng đá của Ngoại hạng Anh bị ảnh hưởng bởi 4-1-4-1. Ảnh: Internet.
Không có đội hình chất lượng như Manchester City của Pep để áp dụng triết lý "11 tiền vệ", nhưng việc áp dụng 4-1-4-1 vẫn được nhiều đội, từ thấm nhuần tư tưởng tấn công như Liverpool của Klopp cho đến quán triệt triết lý phòng ngự như Chelsea của Conte, áp dụng.
Người viết cho rằng nguyên nhân chủ yếu của trào lưu này đó là sự cơ động khi 4-1-4-1 giúp các HLV dễ dàng biến tấu thành 3-2-4-1, 4-3-3, 5-4-1 hoặc 4-3-2-1. Trong khi 4-2-3-1 khá cứng nhắc, khó xoay chuyển đội hình nhằm tạo bất ngờ. Quan trọng nhất là sự thiếu vắng mẫu tiền vệ con thoi đỉnh cao khiến cách triển khai đội hình này ngày càng chậm.
Dĩ nhiên có thể còn nhiều lý do khác như nhân lực, triết lý, áp lực từ CĐV và Ban quản trị. Nhưng có cơ sở để tin rằng, trào lưu 4-1-4-1 sẽ tiếp tục xâm lược và thống trị bóng đá châu Âu thêm 1 thời gian nữa.
